Geleneksel lojistik algısından farklı olarak tersine lojistik, yurtiçi ve uluslararası standartlara ve hizmetin amacına uygun bir şekilde planlanıp kontrol edilmektedir. Farklı kategorilerde birçok faydası bulunan tersine lojistik, bu sebeple günümüzde sıklıkla tercih edilmektedir. Özellikle yeni üretilecek olan ürünler veya hammaddeler için sarf edilen enerji ve iş yükünün geri dönüşüm uygulamalarıyla azaltılması sağladığı en büyük avantajlardan biridir. Bu sayede kullanım ömrü içerisinde olsa bile popülerliğini yitirmiş ürünlerin bile geri kazandırılmasına olanak tanır. Tersine lojistik faaliyetlerini en sık kullanan işletmeler arasında otomotiv, kimya, ilaç ve iş makineleri endüstrisi bulunmaktadır.
Oldukça fazla avantajı bulunan tersine lojistik kapsamlı bir süreci ifade etmektedir. Şimdi, tersine lojistik nedir sorusunu daha detaylı bir şekilde yanıtlayacağız. Ardından avantajlarını inceleyeceğiz.
Tersine Lojistik Nedir?
Tersine lojistik klasik lojistik anlayışından farklı olarak ürünlerin tüketiciye ulaşmasından sonra geri dönüşüm, yeniden kullanım veya bertaraf gibi işlemleri içeren bir lojistik süreçtir. Ürünlerin bakım ve tamirinin yapılması amacıyla değer kazandırılması da diyebiliriz. Aynı zamanda geri kazandırma ve bertaraf işlemlerinin çevreye zarar vermeden yürütülmesini de kapsamaktadır. Tersine lojistik, ürünlerin yaşam döngüsü bittiği esnada başlamaktadır. Bu noktada, ürünler artık kullanılmadığı için geri alınıp geri dönüşüm sürecine dahil edilmektedir. Bu sürecin yürütülmesi, çevresel etkileri azaltmak ve atık miktarını azaltmak için önemlidir.
Tersine lojistik süreci, genellikle ürünlerin yeniden kullanım merkezine veya geri dönüşüm tesisine taşınması ile başlamaktadır. Ürünler tesislere taşındıktan sonra ayrıştırma işlemine başlanır. Burada ürünlerin doğru bir şekilde ayrıştırılması, geri dönüşüm için hazırlanması ve yeniden kullanım için temizlenmesi gibi işlemler gerçekleştirilir. Bu aşama önemlidir. Çünkü ilerleyen süreçte ürünlerin yeniden piyasaya sürülmesi veye malzeme olarak yeniden kullanlması için uygun bir şekilde depolanması ve dağıtılması gerekmektedir.
Genel anlamda tersine lojistik, çevresel sürdürülebilirlik açısından oldukça önemlidir. Bunun sebebi ise birçok endüstride atık üretiminin yaygın bir sorun olmasından kaynaklanmaktadır. Yıllar önce ilk olarak tekstil sektöründe kullanılmaya başlansa da günümüzde birçok sektör tarafından tercih edilen bir lojistik süreç haline gelmiştir. Hatta günümüzde hemen hemen geri dönüşüme uygun çoğu sektörde kullanılmaktadır.
Ürünlerin yok edilmesi kadar geri dönüştürülmesi ve yeniden kullanıma sunulması açısından büyük bir önem taşır. Bu sebeple bu uygulamanın uzman ekipler tarafından titizlikle ilerletilmesi gerekmektedir. Tersine lojistik, ürünlerin tedarik aşamasında zarar görmesi, kalite kontrol sürecinde istenilen standartları karşılamaması, teslimatın hasarlı, eksik veya yanlış gerçekleşmesi gibi durumları içerir. Ayrıca, ürünün tüketim ömrünün dolması, tamir gerektiren durumlarda geri dönüşlerin yapılması, ürünlerin yeniden değerlendirilmesi ve zararlı maddelerle ilgili geri dönüşler de tersine lojistik sürecinin bir parçasıdır. Bu şekilde, ürünlerin yaşam döngüsünün sona erdiği noktada geri dönüşüm, yeniden kullanım veya bertaraf gibi işlemler gerçekleştirilir.
Tersine lojistik kavramı; Hammaddelerin, süreci devam eden envanterlerin, kullanım ömrü bitmiş malların ve bu ürünler hakkındaki bilginin tüketim noktasından üretim noktasına tekrar değer elde etme veya düzgün bir şekilde elden çıkarma amacıyla verimli ve maliyet avantajlı akışının planlama, yürütme ve kontrol etme süreci olarak tanımlanmaktadır. Tedarik Zinciri Yönetim Profesyonelleri tarafından yapılan tanıma göre ise, tersine lojistik; envanter süreçleri, nihai ürünler, kullanılmış malzemeler ve ilgili bilgilerin tüketim noktasından başlangıç noktasına tekrar değer kazanma veya uygun bir şekilde elden çıkarma amacıyla ağ yapısını planlama, uygulama ve kontrolü süreci olarak ifade edilir.
Bu anlayışa göre, en yaygın olarak tersine lojistik faaliyetler, kullanılmış ürünlerin son kullanıcıdan üreticiye fiziksel olarak geri taşınmasını içerir. Ancak, tersine lojistik sadece geri dönüşüm ve yeniden üretime katkı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevreye duyarlı bir yaklaşımı da içerir. Bu kapsamda, kutu, şişe ve kağıt gibi istenmeyen malzemelerin geri dönüştürülerek yeniden üretime kazandırılması ile değerlendirilir.
Günümüzde bu kadar sık tercih ediliyor olmasının en büyük sebebi, birçok avantajı olmasıdır. Tersine lojistiğin avantajlarını da detaylı bir şekilde inceleyecek olursak;
Tersine Lojistik Avantajları
Tersine lojistik kullanan bir firma için en büyük avantajı, firmanın çevresel açıdan daha etkin olmasını sağlamasıdır. Tersine lojistik sürecinde asıl amaç, geri dönüştürülecek ürünlerden maksimum seviyede yarar sağlamaktır. İyi bir firma, firmanın hammadde ve materyale olan erişim maliyetini azaltır. Müşterinin satın alma riskini düşürüp çevreci firma imajını iyileştirir.
Eğer tersine lojistik süreci doğru yürütülürse, müşteri memnuniyetini artırır. Maliyeti azaltıp kar oranını artırır. Bir ürünün satıldıktan sonra tamir için geri gönderilmesi, iade edilmek istenen ürünün denetlenmesi için servise gönderilmesi veya üretimin bir aşamasında yapılan hatanın düzeltilmesi için ürünün geriye dönmesi gibi senaryolarda tersine lojistiğe başvurulabilir. Bu durumlar, ürünlerin yaşam döngüsü içinde geri dönüşüm, yeniden kullanım veya uygun imha gibi işlemleri gerektirir.
Etkin bir tersine lojistik süreci, geri dönen ürünlerin maksimum değerle işlenmesini veya uygun şekilde bertaraf edilmesini sağlar. Bu süreç, materyallerin tüketicilerden üreticilere geri dönüşü üzerine odaklanır ve atık yönetimi konusunda önemli bir rol oynar. Günümüzde, atık arazilerinin doluluk oranlarının artmasıyla birlikte atık azaltma çabaları daha da önem kazanmıştır. Bu nedenle, geri dönüşüm ve atık yönetimi firmalar için önemli bir ilgi alanı haline gelmiştir.
Tersine lojistik süreci, yaşam eğrisi tamamlanmış ürünlerin toplanması, çeşitli testlerden geçirilerek kabul edilmesi veya reddedilmesi, kabul edilen ürünlerin yeniden işlenmesi ve tekrar kullanıma sunulması gibi adımları içerir. Bu adımlar, atık ürünlerin yeniden değerlendirilmesini ve çevreye zarar vermemesini sağlar. Müşteri memnuniyeti açısından da kritik bir rol oynayan tersine lojistik, tüketiciler veya işletmelerde kullanılmayan ve artık işlevselliğini yitirmiş ürünlerin geri dönüşümünü sağlar. Bu şekilde, atıl durumdaki ürünler yeniden işlenerek doğal kaynakların daha verimli kullanılmasına katkıda bulunur ve çevreye zarar verme riski azaltılmış olur.
